De toekomst van Translationeel Onderzoek:
Versnellen in een cyclisch samenspel?

Een blik vooruit met Jeroen Geurts, Saco de Visser en Hans Rietman 

De weg naar innovaties waarmee patiënten daadwerkelijk beter af zijn, is niet zelden lang en kronkelig. Toch ziet Jeroen Geurts, die naast zijn hoogleraarschap voorzitter is van ZonMw, hoopvolle ontwikkelingen. ‘In preklinisch onderzoek is de bereidheid steeds groter om resultaten uit het lab te vertalen naar de kliniek. Vroeger waren het sterk gescheiden werelden. Lange tijd ging het er vooral om als eerste in Nature of een ander gerenommeerd tijdschrift te staan. Wetenschappers hadden de neiging hun lab afgeschermd te houden. Inmiddels is het juist sjiek om samen met anderen iets voor de patiënt te realiseren.’ Volgens Geurts hebben financiers – en dus ook ZonMw met de programma’s rond translationeel onderzoek – aan deze beweging bijgedragen. Bijvoorbeeld door in de subsidievoorwaarden eisen te stellen die translatie bevorderen. En door steeds sterker in te zetten op team science als norm.

Meer samenspel

Saco de Visser, behalve FAST-ambassadeur (Future Affordable & Sustainable Therapies) ook mede-initiator van het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen, herkent het beeld dat Geurts schetst. ‘Het spannendste schakelpunt in het samenspel tussen academie en bedrijven is de therapieontwikkeling.'

'We gaan toe naar zeer complexe, integrale behandelstrategieën die vaak erg kostbaar zijn. Samen zoek je naar manieren om innovatie niet alleen effectief te laten zijn, maar ook betaalbaar te houden. In dat samenspel gaat het om veel meer dan een nieuw geneesmiddel. Je hebt het over een heel spectrum: diagnostiek, grote hoeveelheden data, combinaties met medical devices, behandeling op maat en nieuwe technologieën als celtherapie. De door Jeroen geschetste cultuurverandering in de wetenschappelijke wereld is een belangrijke voorwaarde, want het werkt niet als je innovatie in de systemen van gisteren probeert te passen.’

Dichter bij elkaar

In de revalidatiegeneeskunde, waar Hans Rietman werkt, was het altijd al veel vanzelfsprekender dat innovaties zo snel mogelijk bij de eindgebruiker landen. Maar in het bredere veld van de medische technologie was er vaak nog onwennigheid. Bijvoorbeeld om als arts of verpleegkundige met bedrijven samen te werken. En met de meer fundamentele wetenschappers. Rietman: ‘Er is de afgelopen vijftien jaar inderdaad veel veranderd. Dat zie je terug in de taal die mensen hanteren. Ik hoor nu wetenschappers praten over zorgmodellen, en zorgverleners spreken als het moet in technologisch jargon. Daaraan zie je dat voorheen nog sterk gescheiden werelden veel dichter bij elkaar zijn gekomen.’

Een belangrijke stuwende kracht is de manier waarop technologie steeds meer een plek krijgt in de het ondersteunen van (zelf)zorg. Rietman: ‘Dat is een sterk leidend principe van het Innovative Medical Devices Initiative van ZonMw. En binnen MedTechNL gaat het om kosteneffectieve producten die patiënten en professionals willen gebruiken. Dat maakt de lijn tussen fundamenteel onderzoek en toepassingen al vanzelf minder scherp.’

Interdisciplinair werken

Voor Geurts zit de kracht van translationeel onderzoek in het interdisciplinaire. De grote problemen van deze wereld vragen om een systeemoplossing waarin een interdisciplinaire aanpak centraal staat. Dat inzicht past heel goed bij een andere manier van het erkennen en waarderen van onderzoekers, zegt hij. Het gaat er niet alleen om dat je weet te publiceren in de grote tijdschriften, maar ook dat je wordt gezien in prestaties in bijvoorbeeld onderwijs, open samenwerking en leiderschap.

Geurts: ‘Met excelleren binnen je eigen silo kom je er niet. Translationeel onderzoek kan alleen slagen als je er team science van maakt.’ Rietman is het daarmee eens. ‘Je ziet dat wetenschap en innovatie een iteratief proces worden, waarin je gaandeweg bouwt aan kennis- en productontwikkeling.’ Of zoals Geurts het omschrijft: we bewegen van lineair denken naar een meer cyclisch model. Fundamenteel onderzoekers gaan steeds meer meedraaien in klinisch onderzoek en nemen de ontwikkelingen daarin weer mee terug naar het lab. 

Slimme speerpunten

De Visser ziet mooie kansen om deze cyclische aanpak met publieke financiering verder te stimuleren, mits we ‘slimme speerpunten’ kiezen. ‘We hebben een mooi ecosysteem voor innovatie. Gezien de torenhoge ontwikkelkosten van vaak steeds specifiekere, gepersonaliseerde behandelstrategieën, is scherp prioriteren van groot maatschappelijk belang. Alles financieren kan niet, maar je kunt wel met slimme pilots laten zien wat je binnen net zo slimme constellaties kunt realiseren voor de patiënt. Publieke financiering is een impuls voor wetenschappers voor meer samenspel. En om te laten zien hoe innovatie en betaalbaarheid hand in hand kunnen gaan.’

Voor Rietman heeft de coronacrisis aangetoond hoe urgent dergelijke investeringen zijn. En ze moeten veel breder zijn dan alleen op het medische vlak. ‘Het is duidelijk hoe kwetsbaar onze gezondheidssystemen zijn. De grote uitdaging zit in veelomvattende innovatie, ook binnen de leefomgeving en op het terrein van preventie, inclusief digitale technologieën.’

De Visser is het met hem eens. Volgens hem vergt goed prioriteren een maatschappelijk debat. Wat willen we als samenleving bereiken en wat hebben we daarvoor nodig vanuit de wetenschap? ‘We kunnen zeker verder versnellen. In de coronacrisis hebben we gezien dat je onder grote druk veel kunt realiseren. Meer dan we vooraf misschien voor mogelijk hadden gehouden. Van die energie kunnen we de patiënt mooi laten profiteren.’