Werkzaamheid behandeling voorspellen bij multipel myeloom

Door te kijken naar een combinatie van genetische kenmerken van de tumor valt te voorspellen of patiënten met multipel myeloom, een vorm van bloedkanker, goed op de behandeling zullen reageren. Dat ontdekten onderzoekers van het Erasmus MC enkele jaren terug in een mede door ZonMw gefinancierde studie. Inmiddels heeft het spin-off-bedrijf SkylineDx deze kennis verwerkt tot een gestandaardiseerd product: de MMprofiler. Prof. Pieter Sonneveld (Erasmus MC) en Arjan van Manen (SkylineDx) lichten de samenwerking toe.

Jaarlijks krijgen ongeveer 1100 tot 1200 Nederlanders de diagnose multipel myeloom (MM), ook wel bekend als de ziekte van Kahler. Deze vorm van bloedkanker heeft zonder behandeling een levensverwachting van minder dan één jaar. ‘De behandeling is sinds 2000 enorm verbeterd: in plaats van ouderwetse chemotherapieën krijgen mensen nu doelgerichte chemotherapieën met minder bijwerkingen en een aanzienlijk betere prognose’, vertelt internist-hematoloog prof. Pieter Sonneveld (Erasmus MC). 

Voorspellen wie niet goed reageert

Het viel artsen wereldwijd op dat een deel van de patiënten heel goed en langdurig reageert op de nieuwe behandeling, terwijl dat voor anderen helemaal niet geldt. ‘Wij wilden graag kunnen voorspellen wie goed reageert en wie niet, zodat we de behandeling daarop kunnen aanpassen. We zijn daarom gaan kijken of de genetische eigenschappen van de tumor verband houdt met de uitkomsten.’ In een grote, mede door ZonMw gefinancierde studie verzamelde het Erasmus MC samen met Duitse onderzoekers tumorcellen van MM-patiënten vóór de start van de behandeling. Ze bepaalden van bijna 400 patiënten het genetische profiel van de tumor. De studie liep van 2012 tot 2016. ‘Met een combinatie van verschillende genetische kenmerken konden we inderdaad de 20 tot 25% van de patiënten onderscheiden die niet goed reageert op de medicijnen’, zegt Sonneveld. Na vervolgstudies staat deze genetische combinatie nu bekend als de Erasmus MC Signature (EMC92). 

Vereisten voor toelating op de markt

In 2013 werd het tijd om de stap te maken van een academische vinding naar een breder toepasbaar product. Daarvoor werd het bedrijf SkylineDx opgericht, als spin-off van het Erasmus MC. ‘Een van onze doelen was te voldoen aan de vereisten voor toelating op de markt. We ontwikkelden hiervoor een gestandaardiseerd product: de MMprofiler’, vertelt Arjan van Manen, vicepresident SkylineDx. ‘Dit is een diagnostische kit die ziekenhuizen kunnen toepassen in hun eigen laboratorium.’ De eisen voor marketingautorisatie verschillen erg tussen bijvoorbeeld Europa, de Verenigde Staten en Australië, zegt Van Manen. Het verkrijgen van marketingautorisatie is daardoor complex en tijdrovend. ‘In Amerika is onze werkwijze overigens ook anders: daar hebben we een eigen lab in San Diego dat voor ziekenhuizen tests uitvoert. In Rotterdam voeren we trouwens ook testen uit voor Nederlandse ziekenhuizen als hun eigen laboratorium er niet voor is toegerust.’

Vergoeding door zorgverzekeraar

De MMprofiler verkreeg in 2015 het benodigde CE-certificaat voor de Europese markt. ‘In Amerika is de test beschikbaar als een Lab Developed Test vanuit onze locatie in San Diego en voor Australië zijn we het dossier aan het voorbereiden voor markttoelating. In 2020 heeft het lab in Rotterdam ook de ISO-certificering gerealiseerd.’ Betekent dit ook dat alle Europese MM-patiënten nu gebruik kunnen maken van de MMprofiler? ‘Nee, helaas niet: daarvoor moet ook de vergoeding door de zorgverzekeraar geregeld zijn’, antwoordt Van Manen. ‘In elk land gelden weer andere regels.’ Sonneveld: ‘We gebruiken de test voor al onze eigen MM-patiënten in het Erasmus MC en kunnen de test ook leveren aan andere ziekenhuizen, maar dan zonder vergoeding. Daarnaast lopen er in sommige landen studies waarbinnen patiënten gebruik kunnen maken van de MMprofiler.’ 

Kosteneffectief

SkylineDx is in samenwerking met het Erasmus MC en onderzoekers van andere centra hard bezig de waarde van het algoritme aan te tonen in verschillende patiëntengroepen. ‘We onderzoeken onder meer of we met de MMprofiler niet-effectieve behandelingen kunnen voorkomen’, vertelt Van Manen. ‘Het gaat om medicijnen die per jaar 35.000 tot 40.000 euro kosten. De test kan dus heel goed kosteneffectief zijn.’ Sonneveld: ‘Dat is ook belangrijk om te worden opgenomen in de richtlijnen.’

Onderlinge samenwerking

Het bedrijf SkylineDx startte in de Rotterdamse Science Tower, maar huist sinds twee jaar op de Kralingse Zoom te Rotterdam. ‘We hebben daar een professioneel laboratorium waar we alle analyses kunnen uitvoeren’, zegt Van Manen. ‘Zelf heb ik een bedrijfskundige achtergrond, maar ongeveer 80% van onze medewerkers is wetenschapper of wetenschapper geweest.’ De samenwerking tussen het Erasmus MC en de spin-off is nog steeds uitstekend. ‘Hoe vaak we elkaar spreken, wisselt nogal’, vertelt Sonneveld. ‘Als we een nieuwe klinische studie starten, is het contact heel intensief.’ Op dit moment lopen er studies naar de voorspellingskracht van de MMprofiler bij nieuwe medicijnen en naar de waarde ervan bij patiënten met een verder gevorderd stadium van multipel myeloom.